Ülkelerin ekonomik güçleri, güvenliği ve rekabet alanları için oldukça önemli bir yere sahip olan çip teknolojilerindeki gelişmeler yakından izlenmeye devam edilirken ABD ve Çin arasındaki gerilim artarak devam ediyor.
Çin yarı iletken teknolojisinde ve çip üretiminde ana oyuncu olmayı hedeflerken ABD ise teknolojik üstünlüğünü korumayı ve Çin’in ekonomik ve teknolojik gelişimini engelleyerek çip savaşında öncü olmayı hedefliyor.
2021 yılında 555 milyar dolarlık bir hacme ulaşan çip ve yarı iletkenler sektöründe pazarın 2030’lara doğru trilyon doları aşması bekleniyor. Bu sebeple çip savaşları, uluslararası ticaret, teknoloji transferi ve küresel rekabet açısından kritik öneme sahipken ülkelerin ekonomik büyüme, istihdam ve güvenlikleri açısından da stratejik bir öneme sahip.
Uzun yıllardır yarı iletken endüstri üzerine yoğunlaşan Çin, 2025 yılında ise “Made in China 2025” planı ile 10 teknoloji ağırlıklı stratejik sektörde ana rol olmayı hedefliyor.
Söz konusu programa göre Pekin yönetimi; havacılık, uzay ve bilişim teknolojilerinin materyal ve önemli parçalarının üretiminde 2020’ye kadar yüzde 40, 2025’e kadar yüzde 70 oranında kendine yeterli hale gelmeyi amaç edindi.
ABD ve Çin arasındaki çip savaşı ise 2018 yılından itibaren daha belirgin hale gelmeye başladı. 2018 yılında eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’e karşı başlattığı ticaret savaşı ile çip endüstrisi ve yarı iletken teknolojilerde iki ülke arasındaki rekabet daha da arttı.
ABD ÇİN’E KISITLAMALAR GETİRDİ
ABD, 2019 yılında Çin’in teknoloji devi Huawei’yi hedef alarak kısıtlamalar getirdi. Huawei’nin ulusal güvenlik riski oluşturduğunu söyleyen ABD yönetimi, şirkete yaptırımlar uyguladı.
2022 Ağustos’unda kabul edilen ve Çin’e yönelik kapsamlı yaptırımlar içeren “Çip ve Bilim Yasası” ile ABD, bütün dünyadaki yarı iletken sektörünü ekonomi stratejisine bağlamayı hedefledi. ABD’nin yasasına uyum sağlayacağını açıklayan Tayvanlı şirketler ABD’nin ihracat kontrollerine uyacaklarını söylediler.
Tayvan lideri Tsai Ing-wen yaptığı açıklamada, çiplerden bahsederken ‘demokrasi çipi’ diyerek Çin tehdidinin diğer demokrasileri bir araya getireceğini belirtmişti. Tayvan’ı kendi toprağı olarak gören Çin ise bu durumu tepkiyle karşılamıştı.
Tayvan, mikroçiplerin 3’te 2’sinden fazlasını üretirken, Tayvan şirketi TSMC (Tayvan Yarı İletken İmalat Şirketi) de küresel üretimdeki yüzde 56’lık payla “dünyanın en büyük üreticisi” konumunda yer alıyor.
KISITLAMALAR DTÖ’YE TAŞINDI
ABD’nin ihracat kontrolleri ve sektöral kısıtlamaları nedeniyle Çin’in çip ithalatı ve ihracatı birim bazında azalırken çip fiyatlarının artması nedeniyle parasal değer bakımından arttı.
Çin, ABD’nin başlattığı çip ihracatını sınırlama önlemleri hakkında 2022’nin sonlarında Dünya Ticaret Örgütü’nde (DTÖ) uyuşmazlık süreci başlattı.
Çin Ticaret Bakanlığı konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Endişelerimizi gündeme getirmek ve haklı çıkarlarımızı savunmak üzere DTÖ çerçevesinde gerekli yasal adımlar atılmıştır” derken ABD’nin uyguladığı kısıtlamaların ‘küresel endüstri tedarik zincirlerinin istikrarını tehdit ettiği’ de belirtilmişti.
ABD VE ÇİN’İN SAVAŞI AVRUPA’YA SIÇRADI
ABD, 2022 Ekim ayında Çin’e teknoloji ihracatı konusunda kısıtlamalar getirdi. ABD ambargonun genişletilmesi için Japonya ve Avrupalı ülkelerle anlaşmaya vardı. Hollanda ve Japonya Çin’e çip üretim ekipmanı satışını kısıtladı.
ABD ve Çin arasında yaşanan ‘çip savaşı’nın Avrupa’ya sıçramasının ardından Avrupa’da iki anlaşma iptal oldu. Bunlardan ilki Dortmund merkezli Elmos’un çip fabrikasının Çin’e satışının iptali oldu. Bakanlık, çip fabrikasının Çin tarafından satın alınmasının Almanya’da kamu düzenini ve güvenliğini tehlikeye atabileceğini ifade etti.
Çinli Wingtech’in sahip olduğu Hollanda merkezli Nexperia’ya ise hükümet tarafından fabrikanın kontrolünü ele geçirdikten bir yıl sonra İngiltere merkezli Newport Wafer Fab’daki hissesinin en az yüzde 86’sını satması söylendi.
ÇİN’E KARŞIN GÜNEY KORE İLE YAKINLAŞMA
Uzun süredir tırmanan çip savaşı ve Çin’e uygulanan yaptırımlar karşısında Çin bu hafta başında savaşı tetikleyecek bir karar aldı. Çin, ABD’nin en büyük bellek firması olan Micron’un Çin’in yerel sektörlerine bellek çipi satmasına yasak getirdi.
Çin ve ABD arasında uzun süredir devam eden gerilimi artıran bu kararın ardından karardan yararlanabilecek şirketlerin hisseleri yükselirken Çin’in siber güvenlik düzenleme kurumu karar yönelik açıklamalarda bulundu.
Kurum tarafından yapılan açıklamada, ABD’nin en büyük bellek çipi üreticisi olan Micron’un ağ güvenliği incelemesinden geçemediği belirtildi. Kararın sonucunda şirketten satın alım yapan başlıca altyapı operatörlerine engel getireceği açıklandı.
Financial Times’ta engel kararı alınmadan önce yayımlanan bir haberde Çin’in Micron’a engel uygulamasına karşın; ABD, Güney Koreli rakipleri Samsung ve SK Hynix’in onun yerini almamasını talep ettiği belirtilmişti.
Güney Kore Maliye Bakanı Choo Kyung-ho ise mayıs ayının başında, ABD ziyaretinin ardından yaptığı açıklamada çip endüstrisinde ABD ile daha güçlü ittifak kurmak amacıyla daha fazla çalışacaklarını söylemişti.
NVİADA’NIN CEOSU UYARDI: MUAZZAM HASAR RİSKİ
Dünyanın en değerli yarı iletken şirketi olan Nvidia’nın CEO’su, ABD teknoloji endüstrisinin Washington ile Pekin arasında artan çip savaşı nedeniyle “muazzam hasar” riski altında olduğu konusunda uyardı.
Çinli yetkililerin ABD’li Micron’u yasaklamasından birkaç gün önce açıklama yapan Nvidia’nın CEO’su Jensen Huang, “Çin pazarından mahrum kalırsak, bunun için başka bir ihtimalimiz yok. Başka Çin yok, sadece bir Çin var” dedi.
Huang, İngiliz Financial Times gazetesine yaptığı açıklamada, Washington ile Pekin arasında artan çip geriliminden dolayı ABD teknoloji endüstrisinin “muazzam hasar” riski altında olduğunu söyledi.
